Mộc Châu đã từng làm bao người say đắm với vẻ đẹp huyền diệu của hoa mận, hoa cải, hoa ban; ngỡ ngàng với những cái tên kỳ bí: Chiềng Khoa, Dải yếm... Có một Mộc Châu nữa dung dị đời thường nhưng lại thôi thúc óc khám phá và truyền đi thông điệp của tình người - Mộc Châu của những ngày lễ hội.
Cuối mùa hoa ban nở, dưới gốc cây đa già Bản Áng (xã Đông Sang) có một lễ hội truyền thống của đồng bào người Thái quanh vùng: lễ hội Hết Chá. Dưới tán lá rộng mênh mông của cây đa cổ thụ không có sân khấu rườm rà, chỉ một cây nêu khổng lồ (sắng chá), vài bình rượu cần, vài mâm lễ đơn sơ nhưng cũng làm nên một không khí trang nghêm, kính cẩn, chân thành trong nghi lễ Tạ ơn: tạ ơn Trời Đất, tạ ơn Thần Núi, Thần Rừng, tạ ơn Tổ Tiên (những con người "Tái pả phăng, nhằng pả liệng"(sống rừng nuôi, chết rừng chôn). Khi âm nhạc lên tiếng, mọi người không phân biệt già trẻ gái trai, chủ khách nắm tay nhau trong điệu Xòe Chá xoay vòng theo chiều kim đồng hồ. Quan niệm của người nơi đây là: "Lai móc pin phấn, lai cần pin bản" (nhiều mây mới có mưa, nhiều người mới nên bản).
Ở đây, mọi giác quan sẽ được đánh thức: náo nức với âm thanh của những nhạc cụ độc đáo: tắng bụ, sáo Thái, khèn Thái...; ngỡ ngàng trước vẻ đẹp của các cô gái Thái thắt đáy lưng ong trong chiếc áo ngắn (Xửa cỏn) và chiếc váy dài duyên dáng; sửng sốt trước những món ăn dân dã: chẩm chéo, măng rừng; đê mê trong hương rượu nếp nương và ngất ngây với tiếng hát liêu trai: "Đừng sợ say, chén đã rót đầy, đừng để em cô đơn...". Ấm áp hơn cả là sự cởi mở, thân thiện. Nếu bạn còn bỡ ngỡ, những người bên cạnh sẽ mời bạn sang bàn của họ để "uống nước" - không phải nước đâu, là rượu đấy! Thực ra họ không muốn hại bạn, họ chỉ muốn bạn thấy gần gũi, thân mật và họ cũng rất vui khi bạn uống.
Rời lễ hội, trí óc được thỏa mãn vì biết thêm một cách nghĩ, cách sống, cách yêu thương của một tộc người, trái tim được xoa dịu bởi sự thân thiện, cởi mở. Bao trùm lên những cảm xúc ấy là hình ảnh cây đa già trầm mặc đứng đó từ bao đời, gió núi xạc xào trên tán lá rộng bao dung thì thầm về những thăng trầm của làng bản, thì thầm về những buồn vui của ngày lễ hội mỗi mùa măng.
Tác giả: Pham Van Ngoan
