Vẻ đẹp cuốn hút của nghề “rớ chồ” ở Nam Hội An (Quảng Nam)

Mấy hồi có dịp đi qua cầu Cửa Đại, mình hay bị thu hút bởi những chiếc rớ vàng ươm thật đẹp nằm phơi mình dưới nắng dọc theo con sông Thu Bồn. Một khung cảnh làng quê, thanh bình và cuốn hút đến lạ.

Phía hạ nguồn, những mành rớ lấp loáng dưới ánh nắng vàng cho tôi những hình ảnh tuyệt đẹp của sông Mẹ Thu Bồn.

Những chiếc rớ vàng ươm nằm phơi mình dọc theo dòng sông Thu Bồn chảy qua Phố Hội ra Cửa Đại hay trên sông Cổ Cò. Dụng cụ này, người miền Bắc và miền Trung gọi là vó bè, nhưng ở Quảng Nam gọi là “rớ chồ”. Chúng được cố định trên dòng sông lớn để đánh bắt các loại thủy hải sản.

Trước khi hòa mình vào biển lớn, sông mẹ vẫn mở lòng mang đến nguồn sống cho cư dân hạ nguồn với những mành rớ vàng chập choạng trong ánh đèn…

“Rớ chồ” là cách gọi dân dã để phân biệt với “rớ ghe”, là mành lưới lớn gắn vào những cọc gỗ được neo cắm cố định giữa sông để bắt cá. Nghề này đã xuất hiện ở Hội An từ rất lâu. Trước đây người ta dùng lưới gai, hiện nay là loại lưới nhợ do nó có độ mềm, bền chắc, chịu được nắng mưa, môi trường nước, lợ.

Chồ rớ được đóng bằng các cây tre, buộc bằng dây thừng chắc chắn, mái chồ được làm hình vòm bằng các nẹp tre, lợp tấm tranh dừa nước hoặc che bằng tấm bạt.

Chồ rớ đặt tấm ván hoặc đan nẹp tre làm chỗ nghỉ ngơi và quay rớ. Phía trước chồ rớ đặt 1 trục quay tròn có tay quay…

Nghề “rớ chồ” thường hoạt động vào mùa nắng ráo từ tháng giêng đến tháng 7 âm lịch, các tháng còn lại mưa gió không thích hợp với nghề rớ này.

“Đồ nghề” mang theo ra “rớ chồ” cũng đơn giản, chỉ có chiếc đèn măng sông và cây tre vót cong để gom lấy cá sau khi cất rớ.

Bây giờ có điện lưới, người ta đóng cọc, kéo điện ra tận giữa lòng sông, không còn ai phải ra “chồ” nằm canh đèn như ngày trước. Nhưng “thời gian biểu” vẫn là đêm này qua tháng khác cùng với con nước lớn nước ròng. Giăng rớ. Và đợi chờ.

Bây giờ có điện lưới, người ta đóng cọc, kéo điện ra tận giữa lòng sông, không còn ai phải ra “chồ” nằm canh đèn như ngày trước.

Công việc đánh bắt thường diễn ra vào lúc bình minh hoặc hoàng hôn muộn.

Một đêm như thế có ba lần “néo” rớ. Lần đầu vào khoảng mười giờ đêm, lần thứ hai tầm ba giờ sáng, và lần cuối là lúc rạng đông, khi mặt trời vừa hừng lên phía biển. Khoảng giữa thời gian ấy là canh đèn măng sông, rồi vòng quanh thả lưới, đặt lồng, đến giờ lại quay về “néo rớ”. Suốt đêm, mái chèo chẳng nghỉ ngơi, lướt đi giữa bao la trời nước.

Rớ được néo lên xong, người néo rớ đội nón nhôm, chèo thuyền ra giữa rớ dùng roi tre nhỏ quét vào lưới dồn các loại cá vào lổ nhỏ nằm ở ngay dưới bụng rớ để trút cá.

Sản phẩm thu về chủ yếu là các loại cá nhỏ trên sông và tôm. cua…

Khi quét lưới phải theo hướng gió để chèo thuyền và trút cá dễ dàng hơn.

Cá sau khi được ngư dân quét xuống bụng rớ sẽ dồn về cái lỗ nhỏ bên hông để cho vào thuyền.

Nghề “rớ chồ” thường đánh bắt các loại cá sông, tôm, cua, ghẹ… Cá thường là các loại cá nhỏ, thỉnh thoảng mới bắt được những loại cá lớn. Rớ được néo lên xong, người néo rớ đội nón nhôm, chèo thuyền ra giữa rớ dùng roi tre nhỏ quét vào lưới dồn các loại cá vào lỗ nhỏ nằm ở ngay dưới bụng rớ để trút cá. Khi quét lưới phải theo hướng gió, gió thổi hướng nào thì chèo thuyền theo hướng đó để quét lưới và trút cá được dễ dàng hơn.

Không chỉ riêng Quảng Nam, đi dọc các tỉnh khác như Phú Yên hay Bình Định, nơi có nhiều đầm, phá, sông lớn cũng xuất hiện loại hình đánh bắt cá như thế này. Tuy nhiên, cá tự nhiên ngày càng cạn kiệt nên việc đánh bắt thủ công cũng vì vậy mà mai một dần. Rồi từ từ những chiếc rớ vàng trên sông cũng thưa đi để nhường chỗ cho loại hình đánh bắt mới, chúng ta lại nuối tiếc vì mất đi một ngành nghề truyền thống tuyệt đẹp của dân tộc mình.

Cùng ngắm nhìn thêm một số hình ảnh đẹp của chiếc “rớ chồ” trên sông Thu Bồn ở Phố cổ Hội An (Quảng Nam):

Cả không gian dòng sông Thu Bồn thức giấc và nhộn nhịp cùng ánh mặt trời buổi sớm mai.

Những chiếc rớ vàng sáng lên óng ảnh trong ánh bình minh trên sông

Cảnh ngư dân thả rớ xuống dòng sông vào buổi sáng

Cảnh kéo rớ và thu hoạch cá

Công việc được thực hiện nhịp nhàng và thuần thục

Cảnh làm rớ sôi động trên sông Thu Bồn

Chiếc “rớ chồ” nhìn từ trên cao

@haionthego